In het Markdal, vlakbij de Belgische grens in de gemeenten Breda en Alphen-Chaam, trekt de Vereniging Markdal Duurzaam & Vitaal de pilot. De vereniging van bewoners, agrariërs, ondernemers en belangenorganisaties werkt in een ‘onorthodoxe’ samenwerking met gebiedspartijen en in afstemming met de bestuurlijk verantwoordelijken aan een brede, integrale omgevingsvisie voor het gehele Markdal. ‘Voor ons is dit een natuurlijk proces’, zegt Sjef Langeveld van de vereniging. Ze zijn als mensen die dagelijks in het gebied werken en leven zelf begonnen uitvoering te geven aan de EHS en de Kaderrichtlijn Water. Daar hebben ze een stichting voor in het leven geroepen die risicodragend werkt. ‘Dan moet je wel weten waar je met het dal naartoe wilt. Je hebt een richtingaanwijzer nodig waar iedereen het mee eens is.

Heel nadrukkelijk spreken Langeveld en de andere leden van de vereniging over ‘van binnenuit’ werken en niet ‘van onderop’. Want, legt hij uit, ‘van onderop is een vreselijke term als je mensen echt inbreng wilt geven. Dan moet je ze niet in een ondergeschikte positie zetten. Heel lang heeft de overheid met bijvoorbeeld de reconstructie, de EHS en de ruilverkaveling op die manier geprobeerd dingen te doen. Zo gauw je in hiërarchische termen praat en daar zijn de agrariërs hier heel gevoelig voor, gaat het niet. De term van binnen uit werkt veel beter. Dan loopt het wel.’

Langeveld vertelt hoe de agrariërs nu zo snel gronden ter beschikking stellen voor de EHS dat de enige betaalde werknemer van de vereniging het werk bijna niet meer alleen aan kan. ‘We moeten 100 ha beschikbaar hebben, en dat loopt bijna vanzelf.’ Van de ogenschijnlijke tegenstelling tussen natuur, water en landbouw blijkt geen sprake in de werksessies die de vereniging belegt voor de omgevingsvisie. ‘Er is een grote bereidheid om met elkaar de toekomst uit te tekenen. Als je op kavel of bedrijfsniveau kijkt, gaat het juist heel goed samen.’

De verwerving van de gronden voor de EHS heeft enige druk op het samenwerkingsproces gezet. Sjef Langeveld legt uit: ‘Dit is nogal een verwaarloosd gebied, met veel achterstallig onderhoud. De agrariërs laten weten graag een ruimere mogelijkheid voor een bedrijfskavel te hebben ter waarde van de grond of hun ingeleverde landbouwproductiecapaciteit die ze inbrengen voor de EHS.

Excerpt uit het artikel ‘Nu al eenvoudig Beter, negen Pilots aan de slag met een omgevingsvisie’